યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના એક્સોમાર્સ ટ્રેસ ગેસ ઓર્બિટર અને રશિયન સ્પેસ એજન્સી રોસકોસ્મોસે મંગળ પર નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં પાણીની શોધ કરી છે. આ પાણી લાલ ગ્રહની વેલેસ મરીનેરીસ વેલી સિસ્ટમની સપાટીની નીચે છુપાયેલું હતું.
એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે, જ્યાં પાણી છુપાયેલું છે તે જગ્યા પૃથ્વીની ગ્રાન્ડ કેન્યોન કરતાં પાંચ ગણી ઊંડી અને દસ ગણી લાંબી છે. મંગળ પર શોધાયેલ જળાશયનું કદ 45,000 ચોરસ કિલોમીટરથી વધુ છે, જે ભારતના હરિયાણા રાજ્યના કદ જેટલું છે.
ઓર્બિટરના ‘ફાઇન રિઝોલ્યુશન એપિથર્મલ ન્યુટ્રોન ડિટેક્ટર’ સાધનની મદદથી પાણીની શોધ કરવામાં આવી હતી. FREND દ્વારા લાલ ગ્રહના લેન્ડસ્કેપનું સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે. તે મંગળની જમીનમાં છુપાયેલા હાઇડ્રોજનની હાજરી અને સાંદ્રતાને પણ મેપ કરે છે.
જમીનમાં ન્યુટ્રોન ઉત્સર્જિત કરવા માટે હાઈ એનર્જી કોસ્મિક કિરણો સપાટી પર મોકલવામાં આવે છે. ભીની જમીન સૂકી જમીન કરતાં ઓછા ન્યુટ્રોનનું ઉત્સર્જન કરે છે, જે વૈજ્ઞાનિકોને જમીનમાં પાણીની સામગ્રીની તપાસ કરવામાં મદદ કરે છે.
સ્પેસ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ખાતે રશિયન એકેડેમી ઑફ સાયન્સના મુખ્ય તપાસકર્તા ઇગોર મિટ્રોફાનોવે જણાવ્યું હતું કે, “ફ્રેન્ડે વિશાળ વેલેસ મરીનેરિસ કેન્યોન સિસ્ટમમાં અસામાન્ય રીતે મોટા હાઇડ્રોજન-સમૃદ્ધ પ્રદેશનો ખુલાસો કર્યો છે.” આ વિસ્તારમાં 40 ટકા સુધી પાણી હોવાના પુરાવા મળ્યા છે.
મંગળ પર પહેલા પણ પાણીની શોધ થઈ છે, પરંતુ તેમાંથી મોટાભાગનો હિસ્સો ગ્રહના ઠંડા ધ્રુવીય પ્રદેશોમાં બરફના રૂપમાં હાજર છે. તે જ સમયે, નીચા અક્ષાંશો પર માત્ર થોડી માત્રામાં પાણી મળી આવ્યું હતું. પરંતુ હવે આ નવી શોધ સાથે મંગળ પર પાણીના ભરોસાપાત્ર સ્ત્રોતની હાજરી તરફ એક મોટું પગલું ભરવામાં આવ્યું છે.
