આ અંગે આયુર્વેદમાં કેટલાક નિયમો છે જે આપણા આયુર્વેદિક ગ્રંથો જેમ કે સુશ્રુત સંહિતા અને ચરક સંહિતા વગેરેમાં આપવામાં આવ્યા છે. જ્યારે દર્દી કોઈપણ દવા લે છે ત્યારે આ તીજ, રોગ, શક્તિ અને ઉંમરનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. મતલબ કે એક જ રોગ હોવા છતાં બે વ્યક્તિની દવાઓ તેમની શક્તિ, ઉંમર અને અસર પ્રમાણે અલગ-અલગ હોઈ શકે છે. તેથી, બજારમાંથી દવાઓ જાતે લાવવી તે વધુ સારું છે, પ્રથમ ડૉક્ટરની સલાહ લો.
1. આયુર્વેદ મુજબ કોઈ બે દર્દીઓને એક જ દવા આપી શકાતી નથી
જેમ બે વ્યક્તિઓ છે અને બંને વ્યક્તિને એક જ રોગ છે અને તે રોગની દવા પણ એક જ છે, તો જરૂરી નથી કે દવા બંને વ્યક્તિને એક જ આપવામાં આવે. જો બંને વ્યક્તિને એક જ દવા આપવામાં આવે તો પણ તેમની દવાના ડોઝમાં તફાવત હોઈ શકે છે. આમાં બીજી મહત્વની વાત એ છે કે જ્યારે કોઈ દવા આપવામાં આવે છે ત્યારે જરૂરી નથી કે દરેક દવા 12 મહિના સુધી આપવામાં આવે. આ જ દવા લેવી તમારા માટે હાનિકારક બની શકે છે. તો વાળા મુજબ દવા લેવી.
2. ઋતુ પ્રમાણે દવાઓનો ઉપયોગ કરો
આયુર્વેદમાં ઘણી જગ્યાએ એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે ઋતુ (ઋતુ)ને ધ્યાનમાં રાખીને દવા આપવી જોઈએ. આયુર્વેદમાં ઘણી એવી દવાઓ છે જે ખાસ કરીને શિયાળામાં લેવાની મનાઈ છે અને કેટલીક દવાઓ એવી છે જે પ્રકૃતિમાં ગરમ હોય છે, તેથી ઉનાળામાં તે લેવાની મનાઈ છે. વાળાની સલાહ મુજબ દવા લેવી જોઈએ.
3. દર્દીને કબજિયાત અને અપચાની સમસ્યા ન હોવી જોઈએ
જો દર્દીને કબજિયાત, અપચાને લગતી કોઈ બીમારી હોય તો સૌ પ્રથમ આયુર્વેદાચાર્ય દ્વારા આ બાબતો પર ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. જો કોઈ દર્દીને કબજિયાતની સમસ્યા હોય અથવા પાચન પ્રક્રિયા બરાબર ન હોય તો દવાઓ દર્દીને તેનો પૂરો લાભ આપી શકતી નથી.
4. શરીરની પ્રકૃતિ સમજવી આપણા માટે ખૂબ જ જરૂરી છે
આયુર્વેદિકમાં ઘણી દવાઓ છે જેનો લોકો ઉપયોગ કરવા માંગે છે. જેમ કે દરેક વ્યક્તિ શિયાળામાં અશ્વગંધાનો ઉપયોગ કરવા માંગે છે. જેના કારણે શારીરિક શક્તિ વધે છે, શક્તિ આવે છે, પરંતુ જરૂરી નથી કે તે દરેક માટે ફાયદાકારક હોય. તેનું કારણ એ છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ પિત્ત સ્વભાવ ધરાવે છે અને જો તે અશ્વગંધાનો ઉપયોગ કરે છે, તો તેના શરીરમાં માત્ર પિત્તની જ વૃદ્ધિ થશે. જો તેની શારીરિક શક્તિ વધી જાય તો કબજિયાત, એસિડિટી, એસિડ પિત્ત થવા લાગશે અને તેને નુકસાન થશે. આ માટે પ્રકૃતિનું જ્ઞાન તમારા માટે ખૂબ જ જરૂરી છે.
5.નિષ્કર્ષ
જરૂરી નથી કે દરેક દવા તમારા માટે ફાયદાકારક હોય. જો તમને કોઈ દવાની જરૂર હોય, તો પહેલા પ્રકૃતિ અનુસાર સારવાર લો, પછી દવાઓનો ઉપયોગ કરો. જો તમને ખાંસી હોય તો તમને શરદીની દવાઓ આપી શકાતી નથી, જો તમને આવી કોઈ દવા આપવી હોય તો પહેલા ઉધરસની સારવાર કરવામાં આવશે, પછી તમને શરદીની દવાઓ આપવામાં આવે છે. આમાંની કેટલીક દવાઓ ગરમ હોય છે, અને તમારા શરીરમાં પિત્ત બને છે, તેથી તમારે પહેલા તમારા પિત્તની સારવાર કરવાની જરૂર છે, પછી જ દવાઓ લો.
(ચેતવણી : આ લેખમાં આપવામાં આવેલી માહિતી સામાન્ય ધારણાઓ પર આધારિત છે. અમે તેની પુષ્ટિ કરતા નથી. નિષ્ણાતની સલાહ લીધા પછી જ તેને અનુસરો.)
