મધ્યપ્રદેશના ઉજ્જૈનમાં સ્થિત મહાકાલેશ્વર મંદિર ધાર્મિક દ્રષ્ટિકોણથી ખૂબ જ પ્રખ્યાત માનવામાં આવે છે. અહીં યોજાતી ભસ્મ આરતી ભક્તોને સૌથી વધુ આકર્ષે છે. દરરોજ થતી ભસ્મ આરતી જોવા માટે દૂર-દૂરથી લોકો અહીં આવે છે. શણગારના રૂપમાં કરવામાં આવતી આ આરતીનું પ્રાચીન મહત્વ છે.
દેશભરના બાર જ્યોતિર્લિંગોમાં ‘મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ’નું પોતાનું આગવું મહત્વ છે. આ મંદિરનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ નિયમ એ છે કે ભસ્મ આરતી માત્ર પુરુષો જ જોઈ શકે છે. આરતી દરમિયાન મહિલાઓને મહાકાલ બાબાના દર્શન કરવા પર પ્રતિબંધ છે. તો ચાલો જાણીએ શા માટે ભસ્મ ચઢાવવામાં આવે છે અને શા માટે તે સમયે મહિલાઓને પ્રવેશ આપવામાં આવતો નથી.
રાખ શા માટે વપરાય છે
ધાર્મિક માન્યતા અને પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એવું કહેવાય છે કે ઘણા વર્ષો પહેલા ઉજ્જૈનમાં દુષણ નામનો એક રાક્ષસ રહેતો હતો જે ત્યાંની પ્રજા અને રાજાને ત્રાસ આપતો હતો. તેનાથી પરેશાન થઈને લોકોએ મહાદેવની પૂજા કરી અને પોતાના રક્ષક માટે વિનંતી કરી. કહેવાય છે કે મહાદેવે પોતે જ તેમની પૂજા સ્વીકારીને એ રાક્ષસનો વધ કર્યો હતો. આ પછી તેણે પોતાની જાતને રાક્ષસની ભસ્મથી શણગારી અને પછી ત્યાં સ્થાયી થઈ ગયો. ત્યારથી આ સ્થળનું નામ મહાકાલેશ્વર પડ્યું.
ભગવાન શિવની આરતીમાં ભસ્મ તરીકે સ્મશાનમાં સળગતી ચિતાથી શણગારવામાં આવે છે. આ સિવાય ગાયનું છાણ, પીપળ, પલાશ, શમી લાકડાને પણ એકસાથે બાળવામાં આવે છે. આરતીમાં એકત્ર ભસ્મનો પણ ઉપયોગ થાય છે. એવી માન્યતા છે કે જે વ્યક્તિના અંતિમ સંસ્કાર મહાદેવને શણગારવામાં આવે છે તેને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે.
શા માટે મહિલાઓના પ્રવેશ પર પ્રતિબંધ છે
ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર ભસ્મ આરતી દરમિયાન મહિલાઓ મંદિરમાં ઘૂંઘટ પહેરે છે. આ ઉપરાંત આરતી દરમિયાન મંદિરમાં મહિલાઓનો પ્રવેશ પણ બંધ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તે સમયે ભગવાન શિવ નિરાકાર સ્વરૂપમાં હોય છે, તેથી મહિલાઓ મહાદેવના તે સ્વરૂપને જોઈ શકતી નથી.
(નોંધઃ આ લેખ પ્રચલિત માન્યતાઓ પર આધારિત છે. તેના કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. લોકોની જાણકારી માટે તેને અહીં રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.)
