હનુમાનજીની પૂજા કરવાથી સૌથી ઝડપી લાભ મળે છે કારણ કે રામના ભક્ત હનુમાન એવા દેવતા છે જે સરળતાથી પ્રસન્ન થઈ જાય છે. મંગળવારે હનુમાનજીની વિશેષ પૂજા કરવાની માન્યતા છે. આ હુમલો હનુમાનજીને સમર્પિત છે. જે ભક્ત દર મંગળવારે હનુમાનજીની પૂજા કરતી વખતે હનુમાન ચાલીસા અથવા સુંદરકાંડનો પાઠ કરે છે તેની બધી મુશ્કેલીઓ દૂર થઈ જાય છે.
આ કારણથી હનુમાનજીને સંકટમોચન કહેવામાં આવે છે. દરરોજ હનુમાનજીની પૂજા-અર્ચના કરવાથી સુખ, શાંતિ, સ્વાસ્થ્ય અને ધનની પ્રાપ્તિ થાય છે.
જે વ્યક્તિ હનુમાનજીના ભક્ત હોય છે તેની આસપાસ ક્યારેય નકારાત્મક શક્તિઓ રહેતી નથી. હનુમાનજીના અનેક સ્વરૂપો છે જેમાં એક સ્વરૂપ પંચમુખી હનુમાનજીનું છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, એકવાર ભગવાન શ્રી રામ રાવણ સાથેના યુદ્ધ દરમિયાન મુશ્કેલીમાં હતા, ત્યારે હનુમાનજીએ પાંચ મુખવાળો અવતાર લીધો અને તેમને મુશ્કેલીમાંથી બહાર કાઢ્યા. આવો જાણીએ હનુમાનજીના પંચમુખી અવતારની કથા અને પૂજાની રીત.
પંચમુખી હનુમાનજીની કથા
રામાયણની કથા અનુસાર, રાવણે ભગવાન રામ સાથેના યુદ્ધમાં પોતાના ભાઈઓની મદદ લીધી હતી. રાવણને અહિરાવણ નામનો ભાઈ હતો. લંકા યુદ્ધ દરમિયાન, અહિરાવણે ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણને બેભાન કર્યા હતા અને તેમની જાદુઈ શક્તિનો ઉપયોગ કરીને પાતાળ લોક સુધી પહોંચ્યા હતા. પાતાલ લોકમાં પહોંચ્યા પછી, અહિરાવણે ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણને એક ઓરડામાં બેભાન અવસ્થામાં રાખ્યા અને તેમની પાંચ દિશાઓમાં પાંચ દીવા પ્રગટાવ્યા.
અહિરાવણને દેવીએ વરદાન આપ્યું હતું કે જ્યાં સુધી કોઈ આ પાંચ દીવા એકસાથે ઓલવે નહીં ત્યાં સુધી કોઈ અહિરાવણને મારી શકશે નહીં. ત્યારબાદ હનુમાનજી ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણના જીવ બચાવવા માટે અહિરાવણને અનુસરીને પાતાળ લોક સુધી ગયા.
જ્યાં તેમણે અહિરાવણની શક્તિને ઓળખી અને તેમના ભ્રમનો અંત લાવવા માટે, હનુમાનજીએ પાંચ દિશાઓમાં મુખ રાખીને પંચમુખી હનુમાનનો અવતાર લીધો અને પાંચેય દીવાઓને એકસાથે ઓલવીને અહિરાવણનો વધ કર્યો. ત્યારથી પંચમુખી હનુમાનજીના સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
પંચમુખી હનુમાનજીની પૂજાનું મહત્વ
પંચમુખી હનુમાનજીની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે. તેમના આ સ્વરૂપની પૂજા કરવાથી અનેક લાભ મળે છે. પંચમુખી હનુમાનજીના પાંચ મુખ પાંચ અલગ-અલગ દિશાઓ તરફ છે અને દરેકનું પોતાનું વિશેષ મહત્વ છે. પંચમુખી હનુમાનજીના પાંચ મુખ આ રીતે છે. 1- વાનર મુખ 2- ગરુડ મુખ 3- વરાહ મુખ 4- નરસિંહ મુખ 5- અશ્વ મુખ.
વાનર મુખઃ- પંચમુખી હનુમાનજીના આ સ્વરૂપમાં વાનરનું મુખ પૂર્વ દિશામાં હોય છે. તે દુશ્મનો પર વિજય અપાવે છે. ગરુડ મુખ- ગરુડ મુખ પશ્ચિમ દિશામાં છે. તે જીવનના અવરોધો અને મુશ્કેલીઓનો નાશ કરે છે. વરાહ મુખ – આ મુખ ઉત્તર દિશામાં છે જે આયુષ્ય, કીર્તિ અને શક્તિ આપે છે. નરસિંહ મુખઃ- આ મુખ દક્ષિણ દિશામાં છે, જે મનમાંથી ભય અને તણાવ દૂર કરે છે. અશ્વ મુખ :- હનુમાનજીનું આ મુખ આકાશની દિશામાં છે, જે તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ કરે છે.
પૂજા પદ્ધતિ
પંચમુખી હનુમાનજીની થોડી અલગ રીતે પૂજા કરવાનો નિયમ છે. પંચમુખી હનુમાનજીની મૂર્તિ અથવા તસવીર મૂકતી વખતે દક્ષિણ દિશામાં રહે તેની ચોક્કસ કાળજી રાખો. મંગળવાર અને શનિવાર બજરંગબલીની પૂજા માટેના ખાસ દિવસો છે, આ દિવસે લાલ ફૂલ, સિંદૂર અને ચમેલીના તેલ ચઢાવો. ઘરના દક્ષિણ-પશ્ચિમ ખૂણામાં પંચમુખી હનુમાનનું તસવીર લગાવવાથી તમામ પ્રકારની વાસ્તુ દોષ દૂર થાય છે. ઘરના મુખ્ય દરવાજા પર પંચમુખી હનુમાનજીની મૂર્તિ મૂકવી ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. તેને લગાવવાથી દુષ્ટ આત્માઓ પ્રવેશતા નથી.
(નોંધ: અહી આપવામાં આવેલી જાણકારી ધાર્મિક આસ્થાઓ અને લોક માન્યતાઓ આધારિત છે, જેનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. સામાન્ય જનરૂચિને ધ્યાનમાં રાખીને આ લેખને અહી પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યો છે.)
