આપણા જીવનમાં સૂર્ય ભગવાનનું મહત્વ માત્ર કોઈ શાસ્ત્રોમાં નથી, પરંતુ વિજ્ઞાને પણ આ વાત સાબિત કરી છે. સૂર્ય એટલે કે ભગવાન સૂર્ય ભારતના નવ ગ્રહોમાંથી એક હોવાથી જીવનમાં તેનું મહત્વ સમજીને કદાચ સૂર્ય મંદિરો બાંધવામાં આવ્યા હતા. દેશમાં સૂર્ય ભગવાનના આવા ઘણા પ્રખ્યાત મંદિરો છે, જેને જોવા માટે દેશ-વિદેશથી લોકો આવે છે.
જેમાં ઓડિશાના કોણાર્ક સૂર્ય મંદિરથી લઈને ગુજરાતના મોઢેરાના સૂર્ય મંદિર સુધીના આધ્યાત્મિક રહસ્યો છુપાયેલા છે. આવો અમે તમને દેશના સાત મુખ્ય સૂર્ય મંદિરો વિશે જણાવીએ.
ધાર્મિક માન્યતા છે કે સૂર્યદેવની પૂજા કરવાથી માન-પ્રતિષ્ઠામાં વધારો થાય છે. આમ કરવાથી સૂર્યદેવ જીવનની નિષ્ફળતાઓને સફળતાના આશીર્વાદ આપે છે.
કોણાર્ક સૂર્ય મંદિર
ભગવાન સૂર્યદેવના પ્રસિદ્ધ મંદિરોમાં કોણાર્કનું નામ પ્રથમ આવે છે. તે જ સમયે, ઓડિશામાં સ્થિત કોણાર્કનું સૂર્ય મંદિર દેશભરમાં જાણીતું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરની સ્થાપના ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના પુત્ર સાંબા દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તે પછી, આ સૂર્ય મંદિર 13મી સદીમાં રાજા નરસિંહદેવ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. તે જ સમયે, મંદિર તેના વિશિષ્ટ આકાર અને કારીગરી માટે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. જો કે, આ મંદિરની વિશેષતા એ છે કે સૂર્યોદયનું પ્રથમ કિરણ મંદિરના મુખ્ય દ્વાર પર પડે છે.
ઔરંગાબાદનું દેવ સૂર્ય મંદિર
બિહારના ઔરંગાબાદ જિલ્લામાં ભગવાન સૂર્યદેવનું આવું અનોખું મંદિર છે, જેનો દરવાજો પૂર્વની જગ્યાએ પશ્ચિમ તરફ છે. જ્યાં સાત રથ પર સવાર ભગવાન સૂર્યદેવના ત્રણ સ્વરૂપોના દર્શન થાય છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ સૂર્ય મંદિરનો દરવાજો એક રાતમાં આપમેળે બીજી દિશામાં ફેરવાઈ ગયો હતો.
મોઢેરાનું સૂર્ય મંદિર
બીજી તરફ, ગુજરાતમાં આવેલું મોઢેરા સૂર્ય મંદિર તેના સ્થાપત્યનું અનોખું ઉદાહરણ છે. જેનું નિર્માણ સોલંકી વંશના રાજા ભીમદેવ પ્રથમ દ્વારા 1026 ઈ.સ. તમને જણાવી દઈએ કે મોઢેરાના સૂર્ય મંદિરને બે ભાગમાં બનાવવામાં આવ્યું છે, જેમાં પહેલો ભાગ ગર્ભગૃહનો છે અને બીજો ભાગ સભામંડપનો છે. તે જ સમયે, મંદિરનું નિર્માણ એવી રીતે કરવામાં આવ્યું છે કે સૂર્યોદય સમયે સૂર્યના કિરણો સીધા ગર્ભગૃહમાં પડે છે.
કાશ્મીર માર્તંડ મંદિર
દેશભરમાં પ્રસિદ્ધ સૂર્ય મંદિરોમાં, કાશ્મીરમાં સ્થિત માર્તંડ મંદિર એક જાણીતું મંદિર છે. આ મંદિર કાશ્મીરના દક્ષિણ ભાગમાં અનંતનાગથી પહેલગામ જતા માર્ગ પર માર્તંડ નામના સ્થળે આવેલું છે. એવી ધાર્મિક માન્યતા છે કે આ મંદિર આઠમી સદીમાં કારકોટા વંશના રાજા લલિતાદિત્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું.
આંધ્રપ્રદેશનું સૂર્યનારાયણ મંદિર
આંધ્રપ્રદેશના અરસાવલ્લી ગામથી લગભગ 1 કિમી પૂર્વમાં લગભગ 1300 વર્ષ જૂનું ભગવાન સૂર્યનું ભવ્ય મંદિર છે. અહીં ભગવાન સૂર્ય નારાયણની તેમની પત્ની ઉષા અને છાયા સાથે પૂજા કરવામાં આવે છે. આ મંદિરની વિશેષતા એ છે કે વર્ષમાં બે વાર સૂર્યનું પ્રથમ કિરણ સીધું મૂર્તિ પર પડે છે. એવું કહેવાય છે કે આ મંદિરમાં ભગવાન સૂર્યદેવના માત્ર દર્શન કરવાથી સુખ અને સૌભાગ્ય મળે છે.
બેલૌર સૂર્ય મંદિર, બિહાર
બિહારના ભોજપુર જિલ્લાના બેલૌર ગામના પશ્ચિમ અને દક્ષિણ છેડે આવેલું બેલૌર સૂર્ય મંદિર ખૂબ જૂનું છે, જે રાજા દ્વારા બાંધવામાં આવેલા 52 તળાવોમાંથી એકની મધ્યમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. એવું કહેવાય છે કે જે લોકો આ સ્થાન પર સાચા મનથી છઠ વ્રત કરે છે તેમની બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
