અષાઢ માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશી તિથિ યોગિની એકાદશી તરીકે ઓળખાય છે. શાસ્ત્રોમાં વર્ષની 24 એકાદશીઓનું અલગ-અલગ મહત્વ જણાવવામાં આવ્યું છે. યોગિની એકાદશી વિશે એવું કહેવામાં આવે છે કે આ એકાદશી વ્યક્તિના તમામ પાપોનો નાશ કરે છે. આ એકાદશીનું યોગ્ય વ્રત રાખવાથી વ્યક્તિ પૃથ્વીલોકના તમામ સુખો ભોગવે છે અને મૃત્યુ પછી પરલોકમાં પણ મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે.
આજે યોગિની એકાદશી છે. જો તમે યોગિની એકાદશીનું વ્રત ન રાખી શકો તો નારાયણની વિધિવત પૂજા કરો અને ઓછામાં ઓછી યોગિની એકાદશીની વ્રત કથા વાંચો કે સાંભળો. કહેવાય છે કે આ એકાદશીના ઉપવાસની કથા વાંચવાથી કે સાંભળવાથી 88 હજાર બ્રાહ્મણોને ભોજન કરાવવાનું પુણ્ય મળે છે. અહીં જાણો યોગિની એકાદશીના વ્રતની કથા.
યોગિની એકાદશી વ્રત કથા
એક વખત મહાભારત કાળમાં ધર્મરાજા યુધિષ્ઠિરે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણને કહ્યું કે હે ત્રિલોકીનાથ! મેં જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષની નિર્જલા એકાદશીની કથા સાંભળી છે, હવે કૃપા કરીને અષાઢ માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશીની કથા સંભળાવો અને તેનું મહત્વ કહો. ત્યારે શ્રી કૃષ્ણ બોલ્યા કે હે ધર્મરાજા, અષાઢ માસના કૃષ્ણ પક્ષની એકાદશીને યોગિની એકાદશી કહે છે. આ એકાદશીથી વ્યક્તિના તમામ પાપોનો અંત આવે છે. આ એકાદશી વ્યક્તિને આ જીવનમાં તમામ સુખ આપે છે, તેમજ મૃત્યુ પછીના જીવનમાં મોક્ષ આપે છે.
દંતકથા અનુસાર, એક વખત અલકાપુરી નામના ગામમાં કુબેર નામના રાજાનું શાસન હતું. તે શિવનો ભક્ત હતો અને તેની હેમમાળી નામનો સેવક હતી. હેમમાળી દરરોજ રાજાની પૂજા માટે ફૂલ લાવતો. પણ હેમમાળી કામુક સ્વભાવનો હતો. એક દિવસ તેની પત્ની વિશાલાક્ષીને માનસરોવરમાં સ્નાન કરતી જોઈને તે કામુક થઈ ગયો અને તેની સાથે આનંદ માણવા લાગ્યો. આ દરમિયાન બપોર થઈ ગઈ હતી અને તે પૂજા માટે ફૂલ લેવાનું ભૂલી ગયો હતો. બપોર સુધી રાહ જોયા પછી રાજા ગુસ્સે થયો અને બીજા નોકરોને હેમમાળીને શોધવા કહ્યું. જ્યારે નોકરોએ હેમમાળીને તેની પત્ની સાથે મસ્તી કરતા જોઈ ત્યારે તેઓએ રાજાને જાણ કરી.
આ પછી રાજાએ તેને હાજર રહેવાનો આદેશ આપ્યો. હેમમાળી રાજાની સામે હાજર થઈ ત્યારે રાજાએ તેને શ્રાપ આપ્યો કે તેં વાસનાને લીધે મારા શિવનું અપમાન કર્યું છે, હવે તું સ્ત્રીનો વિયોગ ભોગવશે અને મૃત્યુલોકમાં કોળીયો બનીને જીવશે. કુબેરના પ્રભાવથી હેમમાળીનું જીવન નરક બની ગયું. લાંબા સમય સુધી કષ્ટ સહન કર્યા પછી એક દિવસ તે માર્કંડેય ઋષિના આશ્રમમાં પહોંચ્યા.
હેમમાળી તેને પ્રણામ કરીને પગે પડી. ત્યારે માર્કંડેય ઋષિએ તેમને પૂછ્યું કે આખરે તેં એવું શું કર્યું છે કે તને આ પીડા સહન કરવી પડી છે. પછી તેણે કહ્યું કે પત્નીના સહવાસના આનંદમાં ફસાઈ જવાથી મેં શિવનું અપમાન કર્યું. તેથી જ આજે હું આ સજા ભોગવી રહ્યો છું. હેમાલીએ ઋષિને કહ્યું કે કૃપા કરીને મને આ મુશ્કેલીમાંથી બહાર નીકળવાનો માર્ગ જણાવો.
ત્યારે માર્કંડેય ઋષિએ કહ્યું કે તમે અષાઢ મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની યોગિની એકાદશીનું વ્રત રાખો, તેનાથી તમારા બધા પાપો નાશ પામશે. મહર્ષિની વાત સાંભળીને હેમમાળી ખૂબ જ પ્રસન્ન થઈ અને યોગિની એકાદશીનું વ્રત પદ્ધતિસર પાળવા લાગી. વ્રતની અસરથી તેના તમામ પાપ કપાઈ ગયા અને તે પોતાના જૂના સ્વરૂપમાં પાછો આવી ગયો અને પોતાની પત્ની સાથે સુખેથી રહેવા લાગ્યો.
યોગિની એકાદશીનો શુભ સમય
યોગિની એકાદશી તિથિ 23મી જૂને રાત્રે 9.41 કલાકે શરૂ થશે અને તારીખ 24મી જૂને રાત્રે 11.12 કલાકે સમાપ્ત થશે. ઉદય તિથિ અનુસાર આ વ્રત 24 જૂને રાખવામાં આવશે. 25 જૂને સવારે 5.41 થી 8.12 દરમિયાન ઉપવાસ તોડવામાં આવશે.
નોંધ: અહી આપવામાં આવેલી જાણકારી ધાર્મિક આસ્થાઓ અને લોક માન્યતાઓ આધારિત છે, જેનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. સામાન્ય જનરૂચિને ધ્યાનમાં રાખીને આ લેખને અહી પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યો છે.
